TÀI LIỆU VỀ HỘI THỪA
SAI HẢI NGOẠI PARIS
1. Mười bốn bài « THỪA
SAI HẢI NGOẠI PARIS: 350 năm xây dựng Giáo Hội
Việt Nam »
“Là
một giáo dân, gốc Thanh Hoá, sinh ra (1943) và sống
đạo, hầu hết chỉ gặp các cha việt
nam ; lớn lên vào lúc Giáo Hội Việt Nam tự
lập với Hàng Giáo Phẩm thiết lập vào năm
1960, gồm 17 giám mục việt nam và 2 giám mục thừa
sai hải ngoại Paris, tôi không biết ǵ về các cha
thừa sai hải ngoại Paris và hầu như dửng
dưng với sự hiện diện của các ngài,
nếu không nói là ác cảm v́ phong trào độc lập
liệt họ vào nhóm người thực dân.
2008 đến, 65 tuổi, sắp về hưu, hồi
tưởng lại, tôi nhớ ra rằng ông bà nội
ngoại tôi, bố mẹ tôi, tất cả đều
đă được các cha Thừa sai coi sóc, giúp đỡ
và dậy dỗ về đạo đời ; bản
thân tôi đă được Đức Cha Louis De COOUMAN
(1881-1970), gốc thừa sai, giám mục giám quản tông toà
Thanh Hoá, ban phép Thêm sức ; khi lớn lên,
được gặp Đức Cha Paul-Marcel PIQUET (1888-1966),
gốc thừa sai, giám mục Nha Trang, rồi làm việc
chung với nhiều cha thừa sai, tôi bàng hoàng phát giác ra
rằng ḿnh có một cái nợ chẳng những về
đức tin, mà cả về giáo dục và văn hoá
với các cha thừa sai hải ngoại Paris.
Trong Năm Hồng Ân 2008, kỷ niệm 350 năm thành
lập Hội Các Sở Thừa Sai Hải Ngoại Paris,
tôi muốn t́m hiểu một cách khách quan về hội, trước
là để cùng chung vui với các cha thừa sai quen
biết, sau là để chia sẻ với nhiều bạn
đọc cũng đă có một tâm trạng như tôi và
nhất là để nói với các cha thừa sai ḷng
biết ơn của tôi. Trần t́nh như vậy, xin
mời bạn đọc vào thăm loạt bài
« Thừa sai hải ngoại Paris, 350 năm xây dựng
Giáo Hội Việt Nam[1] ».
Hy vọng rằng, qua loạt bài này, với những
dữ kiện lịch sử khách quan, bạn đọc
sẽ khám phá ra những công sức mà các cha thừa sai
hải ngoại Paris đă góp vào để xây dựng Giáo
Hội Việt Nam và thăng tiến ngôn ngữ và văn
hoá, khoa học việt nam[2]”.
Đó là điều tôi
đă viết ngày 01 tháng 01 năm 2008, để mở
đầu loạt bài về “Thừa Sai Hải Ngoại
Paris”. 14 bài đă được viết, mà ba bài là phóng
sự và 11 bài là khảo cứu, đă được
phổ biến trên 5 mạng lưới tin học :
http://www.vietcatholic.net/News/Clients/ReadArticle.aspx?Id=50586
http://www.dunglac.org/index.php?m=module2&v=detailarticle&id=53&ia=2993
http://www.giaoxuvnparis.org/htm/vanhoagiaoxu/cambut/tranvcanh/htshnParis.htm
http://www.conggiaovietnam.net/index.php?m=module2&id=13
http://ghhv.quetroi.net/63TVCANH/63TVCANHMEP01.htm
Điều mà tôi đă không
viết ra, nhưng rất ấm ức trong thâm tâm là
sự kiện rằng người công giáo việt nam
biết quá ít và viết quá ít về Hội Thừa Sai
Hải Ngoại Paris. Vào truyền giáo ở Việt Nam,
từ thế kỷ XVI, có các cha ḍng Tên, ḍng Phanxicô, ḍng
Đa-Minh. Và từ thế kỷ XVII, Hội Thừa Sai
Hải Ngoại Paris đă được thành lập, mà
hai trong ba giám mục tiên khởi của hội đă
được Đức Giáo Hoàng Alexandre VII bổ
nhiệm, ngày 29.07.1658, sang truyền giáo ở Việt Nam. Và
cùng với các ngài, cả ngàn linh mục và giám mục
Thừa sai Hải Ngoại Paris khác đă liên tục
đến Việt Nam, trong 4 thế kỷ XVII, XVIII, XIX và
XX, tiếp tục việc đưa Tin Mừng Cứu
Chuộc cho lương dân, coi sóc, dậy dỗ và thánh hóa
dân Chúa, đào tạo linh mục và giám mục, đào
tạo tu sĩ và mở mang các ḍng tu, xây dựng và quản
trị các công tŕnh bác ái từ thiện xă hội cũng
như những công việc giáo dục mở mang dân trí,
đóng góp vào việc nghiên cứu ngôn ngữ, phong tục,
văn hóa, khoa học việt nam,…
Thế mà, về ḍng Tên,
cũng như ḍng Đa Minh và Phanxicô, có những sách vở,
tài liệu và mạng lưới tin học nghiên cứu và
phổ biến, nhắc nhớ những đóng góp của
họ cho Giáo Hội Việt Nam. Ngược lại về
Hội Thừa Sai Hải Ngoại Paris, th́, theo kiến
thức thô thiển của tôi, sách báo hay mạng
lưới tin học tiếng việt hầu như hoàn
toàn vắng bóng, là con số không[3].
2. Nhật kư « http://fr.360.yahoo.com/dao10juin ».
Sau 6 bài viết trong tháng
01.2008, tôi nhận được một số phản
ứng qua điện thoại hay điện thơ. Đa
số là những độc giả đến từ
Việt nam, trong đó có một vài giám mục và dăm ba
linh mục giáo sư chủng viện. Đa số bày
tỏ sự khuyến khích. Một số độc
giả ở ngoại quốc, đặc biệt là Pháp và
Mỹ cũng phản ứng tương tự.
Có một phản ứng làm
tôi ngỡ ngàng. Đó là phản ứng của cha Đào
Quang Toản, ngày 30.01.2008. Ngỡ ngàng, không phải v́ cha
Toản đă đọc những bài tôi đă đăng và
mong đợi được đọc những bài
tiếp theo như ngài viết : “Giáo Sư đang viết bài đăng trên mặng DŨNGLẠC,
về Hội Thừa Sai Hải Ngoại Paris. Xin cám ơn
Giáo Sư nhiều và rất mong được đọc
những phần tiếp theo ». Nhưng ngỡ ngàng
v́ những đề nghi sửa chữa và cải tiến,
chứng tỏ sự hiểu biết vững chắc
của ngài về Hội Thừa Sai Hải Ngoại Paris.
Ngỡ ngàng nữa v́ ngài cho biết một số bài ngài
đă và đang viết : Xin
hân hạnh kính mời Giáo Sư xem qua, luc rảnh rỗi :
« Đức cha Lambert với chế độ bảo
trợ truyền giáo Bồ Đào Nha », (Bài cho lên blog
từ ngày 15.11.2007 tới 25.01.2008), http://fr.360.yahoo.com/dao10juin.
Ngay khi
nhận được thơ của cha Toản, tôi lên
mạng t́m những bài của ngài. Đọc một
loạt hết những bài ấy, tôi xác tín ngài là một
chuyên viên về Thừa Sai Hải Ngoại Paris và biên
thơ cho ngài : « Kinh cha
Toan, Cám ơn cha đă trả lời. Theo cung cách viết của
cha về Đc Lambert, tôi có cảm tưởng rằng cha đă
hoặc đang viết một luận án về một đề
tài có liên hệ đến Thừa sai Hải Ngoại Paris.
Nếu cha đă tŕnh rồi, xin cha cho mượn 1 bản để
đọc. Nếu cha chưa tŕnh, th́ khi nào tŕnh, xin cha cho
tin, tôi sẽ gắng đi dự ».
Cha Toản đă trả lời và cho phép tôi
được đọc luận án tiến sĩ thần
học của ngài, dài 662 trang khổ A4, tŕnh năm 2005
tại Học Viện Công Giáo Toulouse về đề
tài : « Enjeux
de la rencontre entre le christianisme et le confucianisme au Vietnam ».
Ngài cũng cho biết rằng ngài « nghiên cứu về Đc
Lambert và lịch sử ḍng Mến Thánh Giá từ vài năm
qua. Mục đích đầu tiên là để giúp tài liệu
cho vài người bạn nữ tu có phận vụ phải
lo dậy dỗ các thiếu nữ mới vào tu ḍng Mến
Thánh Giá ».
3. Mạng lưới
« http://pagesperso-orange.fr/daoquangtoan».
Cha Toản và tôi từ ngày ấy thỉnh thoảng liên
lạc với nhau. Trong những điện thơ của
ngài, tôi đặc biệt vui mừng về điện
thơ nhận được ngày thứ bảy 26 tháng 04
năm 2008. Ngài báo tin về mạng lưới mà ngài
vừa thiết lập « với mục đích chia sẻ tài
liệu về Đc Lambert và lịch sử ḍng MTG,
đặc biệt cho các nữ tu MTG có nhiệm vụ
dạy các nữ tu trẻ hơn : http://pagesperso-orange.fr/daoquangtoan».
Sau đây xin
có vài lời giới thiệu với bạn đọc
về những tài liệu quí giá mà cha Đào Quang Toản
phổ biến trên mạng lưới này.
3a. Lập tức tôi lên mạng xem. Ngày hôm
ấy, mạng được tŕnh bày như sau :
|
|
/daoquangtoan/ hân hạnh kính chào quư
vị ! |
|
giới thiệu đôi điều về lịch sử ḍng Mến
Thánh Giá và đấng sáng lập ḍng là Đức cha
Lambert de la Motte. |
|
|
|
|
|
-
3b. Hôm nay, trang chính tŕnh bày
hơi khác. Thay vào tấm h́nh cha Toản đang nói
chuyện với các nữ tu Mến Thánh Giá, là tấm h́nh
một tập tài liệu văn khố viết tay.
Nhưng nội dung các tiết mục không thay đổi. Ba
mục thư liệu vẫn được giữ nguyên,
mà nội dung có phần phong phú hơn.
A.
Về
những bài viết của Đào Quang Toàn, người ta
thấy 18 bài ngắn và 13 bài dài.
Josephdao (bài viết của Đào
Quang Toản)
|
|
Bài viết ngắn
(articles) |
|
|
2008 |
||
|
2008 |
||
|
2007 |
Vấn nạn Frondeville (PDF) |
|
|
2007 |
||
|
2006 |
||
|
2006 |
||
|
2006 |
||
|
2006 |
||
|
2002 |
||
|
2002 |
Les religieuses Amantes de la Croix (PDF) (en français) |
|
|
2001 |
||
|
2000 |
Lời khấn đơn (Những
cải cách…) |
|
|
2000 |
||
|
2000 |
||
|
2000 |
Gia phả |
|
|
1999 |
||
|
1999 |
||
|
1999 |
||
|
1998 |
||
|
|
|
|
|
|
Bài viết dài (livres) |
|
|
2008 |
Đức Cha Lambert với
chế độ bảo trợ truyền giáo Bồ
Đào Nha (PDF) |
|
|
2007 |
Đức cha Pierre Lambert de la Motte (Frondeville) (PDF)
(389 Ko) |
|
|
2006 |
Les Relations de Mgr Lambert de la Motte : 1660-1670 (PDF)
(en français) |
|
|
2006 |
Cuộc đời Đức cha Lambert de la Motte (PDF)
(J.C. Brisacier) |
|
|
2006 |
Chuyện Đức cha Lambert (B. Vachet)
(PDF) |
|
|
2006 |
Mgr Lambert de la Motte, par Bénigne Vachet (PDF) (en
français) |
|
|
2005 |
Thăm viếng nơi xưa (PDF) |
|
|
2002 |
||
|
2001 |
||
|
2000 |
||
|
1998 |
||
|
1998 |
||
|
1996 |
||
|
|
|
|
B. Về sử liệu và những bài
viết của những tác giả khác, có 18 bài ngắn và 5
bài dài
tài liệu (sử liệu và các tác
giả khác)
|
|
Bài ngắn (articles) |
|
2008 |
Le testament de Mgr Lambert de la
Motte (PDF) (en français) |
|
2001 |
Voeux (PDF) (en français) |
|
1934 |
Concile d’Indochine en 1934 (PDF) (en français) |
|
1934 |
Concilium Indonensi 1934 (PDF) (latin) |
|
1920 |
|
|
1912 |
|
|
1908 |
|
|
1907 |
69 điều bà thánh Têrêsa khuyên bảo chị em trong
ḍng người đi đàng nhân đức cho trọn |
|
1900 |
Synodus 1900 (PDF) (latin) |
|
1900 |
|
|
1894 |
Amantes de la Croix (A. Launay) (PDF) (en français) |
|
1886 |
|
|
1884 |
|
|
1859 |
Amantes de la Croix (Abbé Migne) (PDF) (en
français) |
|
1799 |
Nhà thày không được ra vào nhà chị em (Mgr
Longer) |
|
1795 |
|
|
1792 |
|
|
xxx |
|
|
Bài dài (livres) |
|
2008 |
|
|
2006 |
Vie de Mgr Lamothe Lambert, évêque de Béryte (J-C de Brisacier) (PDF) (en
vietnamien et en français) |
|
1907 |
Phép nhà Chị em mến Cau rút Đức Chúa Jêsu (PDF)
(216 Ko) |
|
xxx |
|
|
1668 |
Relation Abrégée des Missions et des Voyages des Evesques François (PDF) |
C. Về nối kết, người ta đọc
được tên của 9 mạng tin học sau đây
|
nối kết | liens |
|
Tự điển tiếng
Pháp thế kỷ thứ XVII http://dictionnaires.atilf.fr/dictionnaires/index.htm |
|
Hội Thừa Sai Paris đặc biệt là Kho Lưu
Trữ Thư Văn (Archives) http://archivesmep.mepasie.org/ |
|
Thư viện quốc gia của
Pháp đặc biệt là phần
« thư viện số » tại đây |
|
T́m sách vở trên mạng Google |
|
Về lịch sử ngoại giao
Pháp – Xiêm thế kỷ XVII http://www.memoires-de-siam.com/ |
|
Những trang blog của P.J.D. về
Mến Thánh Giá http://fr.360.yahoo.com/dao10juin |
|
Những tập album h́nh ảnh
của P.J.D. về Mến Thánh Giá http://picasaweb.google.fr/menthanhgia/ |
Ngoài ra c̣n có trang tiếng pháp để hướng dẫn
bạn đọc pháp văn và trang
liên lạc
để
góp ư, thắc mắc, chia sẻ, cộng tác”.
D. Lời ngỏ
về mục đích, nội dung và cách soạn thảo
Đọc
những tài liệu được phổ biến trên
mạng lưới của cha Đào Quang Toản, thoát ra
một tâm t́nh thương yêu giáo hội Việt Nam của
người chủ trương, một nội dung
được xác định rơ rệt và một
phương pháp làm việc khoa học có tŕnh độ
nghiên cứu và đáng tin cậy.
Xin mời bạn đọc nghe chính tác giả thổ
lộ qua một đoạn trích từ « Lời
ngỏ », trong « Đào Quang-Toản, Mến Thánh Giá
thế kỷ 17, thành lập và tổ chức- 1998 ».
Lời ngỏ này trước nhất là áp dụng cho
tập tài liệu mà nó được ghi ở những
trang khởi đầu, nhưng cũng có thể
được coi là lời ngỏ chung của mạng
lưới, áp dụng cho tất cả những sáng tác khác
được phổ biến ở đây.
Cha Toản
viết : « Ḍng Mến
Thánh Giá, do đức cha Lambert de la Motte thành lập, là
một ân huệ mà Thiên Chúa ban riêng cho quê hương
Việt Nam. Với ư thức trên, tập tài liệu này
đă được cưu mang và thực hiện nơi đây.
Mục
đích và nội dung :
Một số tài liệu lịch sử
của ḍng Mến Thánh Giá đă được in ấn và
xuất bản đây đó, hay vẫn c̣n nằm trong bóng
tối, công việc của chúng tôi chủ yếu là sưu
tập lại, sau đó là dịch thuật. Chúng tôi tự
giới hạn công việc của ḿnh vào một khoảng
thời gian rất ngắn là thế kỷ thứ 17,
tức từ những năm 1664 đến 1700. Khoảng
thời gian 36 năm này là buổi ban đầu của ḍng
Mến Thánh Giá. Buổi ban đầu đó sẽ măi măi
như cội rễ mà mọi thành phần Mến Thánh Giá
sẽ gắn bó lấy mà đón nhận nhựa sống tu
tŕ cho ḿnh.
Sau cùng là công việc chú giải các tài
liệu trên : mỗi thời đại có cái văn hoá,
tập quán, lề luật, cách viết... khác nhau. Và mỗi
câu chuyện, dù nhỏ dù lớn, đều liên quan,
chịu ảnh hưởng hay gây ảnh hưởng
đến chuyện khác. Tóm lại, không có chuyện
lịch sử nào đứng riêng rẽ một ḿnh.
Việc chú giải một chữ, một câu, một
đoạn hay cả một câu chuyện là việc giúp cho
người đọc hiểu rơ hơn sự kiện và ư
tưởng của tác giả các tài liệu.
Cách
thức soạn thảo :
Khi soạn thảo tập sách này, chúng tôi
cố gắng giữ ba lời người xưa
dạy :
- Lời thứ nhất là «nói có sách mách có chứng». Do đó, mọi trích
dẫn đều được ghi chú xuất xứ chính
xác nhất. Hy vọng điều ấy cũng sẽ giúp
ích đôi chút cho ai muốn t́m hiểu về ḍng nữ
Việt Nam đầu tiên : ḍng Mến Thánh Giá.
- Lời thứ hai là «biết th́ thưa thốt, chẳng biết th́
dựa cột mà nghe» : thực sự, dù đă
cố gắng t́m hiểu nhiều, song vẫn c̣n muôn vàn
điều mà chúng tôi không được thấu đáo.
Bởi thế, chúng tôi chỉ dám phê b́nh những
điều mà chúng tôi được biết rơ. Những điều
khác, hoặc là chúng tôi không dám nói, hoặc là chúng tôi
hướng dẫn bạn đọc đến các tác
giả khác khi có thể được.
- Lời thứ ba là «tam sao, thất bản» : nghĩa là lập
lại (hay ăn trộm) điều kẻ khác đă nói
một cách sai lạc. Nơi đây, chúng tôi xử dụng
thường xuyên «tài liệu đầu tay» để
giữ cho ḿnh được sự «lương thiện
trí thức» (honnêteté intellectuelle).
Chúng tôi nghĩ là ba quy luật trên rất
cần thiết khi thựcc hiện tập tài liệu
lịch sử này[4] ».
LỜI KẾT
Trong điện thơ viết ngày thứ hai, 04.02.2008 cho cha Đào Quang Toản, tôi ghi nhận rằng : « Tôi gắng viết về MEP (Thừa sai Hải Ngoại Paris) vào dịp kỷ niệm 350 năm thành lập của họ, v́ theo sự hiểu biết của tôi, nhiều người viết về các ḍng khác : ḍng Tên, ḍng Đaminh,...mà rất ít người viết về MEP. Dường như có cái nghẹn nào giữa các tác giả VN va MEP ». Cha Đào Quang Toản trả lời tôi rằng : « Kinh anh Gs CẢNH, Anh nhận xét rất hay khi nói "dường như có cái nghẹn nào giữa các tác giả VN và MEP". Bởi thế, khi Anh viết cái tựa nói về "cái nợ đối với MEP", em thấy Anh rất chân thành, can đảm và chắc sẽ giúp cho nhiều người giải tỏa được cái mặc cảm của họ đối với MEP, đối với thời kỳ Pháp đô hộ VN, v.v. Ngoài ra, có lẽ cần nh́n nhận rằng MEP chỉ nhận người Việt Nam vào hội của họ mới đây mà thôi. Trong khi ḍng Đaminh th́ đă có Bùi Đức Sinh viết về ḍng của họ, ḍng Tên có Đỗ Quang Chính, ḍng Phanxicô có Antoine Trần Phổ ». Ngày hôm sau, thứ ba, 05.02.2008, trả lời cho cha Toản, tôi bày tỏ thêm rằng: « Ư định ban đầu của tôi chỉ muốn làm một cuộc khám phá tổng quát về MEP ». Trong thâm tâm, tôi muốn thưa với ngài rằng : « c̣n việc nghiên cứu chuyên môn th́ phải cậy đến những chuyên viên như cha ». Tôi đă không thất vọng. Nhưng hoàn toàn vui mừng khám phá ra công tŕnh nghiên cứu của cha Đào Quang Toản về Đức Cha Lambert de la Motte, một trong hai giám mục tiên khởi mà Giáo Hội đă dành cho Việt Nam, cũng là đấng sáng lập Ḍng Mến Thánh Giá. Rồi khi khám phá ra công tŕnh của Đức Cha Lambert de la Motte, người ta cũng khám phá ra công tŕnh của Hội Thừa Sai Hải Ngoại Paris, v́ ngài là một trong ba giám mục tiên khởi của Hội. Và khi khám phá ra những khó khăn, cũng như những bách hại mà các cha Thừa Sai Hải Ngoại Paris đă phải đương đầu và những công việc mà các ngài đă thực hiện để xây dựng Giáo Hội Việt Nam, người ta sẽ thấy cái nền tảng vững chắc của đức tin đă được thử thách và vun xới ở đây, để cậy trông và can đảm sống đức tin, trong công b́nh và chân lư mà sáng suốt t́m ra những giải đáp cho những hận thù, ích kỷ, gian dối, bất công và bạo lực của thời đại. Mà không quên sứ mệnh truyền giáo bằng bác ái, yêu thương và đoàn kết để long trọng và hiên ngang cử hành năm thánh 2010, ghi dấu thời điểm kỷ niệm : (1) 350 năm thành lập hai Giáo phận Tông Toà Đàng Ngoài và Đàng Trong (x. Sắc Chỉ Super Cathedram, 9-9-1659, của Đức Alexandre VII), (2) 50 năm thiết lập phẩm trật Giáo hội Công giáo tại Việt Nam với 3 Giáo tỉnh Hà Nội - Huế - Saigon (x. Sắc Chỉ Venerabilium Nostrorum 24-11-1960), nh́n lại quăng đường lịch sử gần 500 năm truyền giáo qua 3 thời kỳ: 126 năm Bảo Hộ (1533-1659), 300 năm Tông Toà (1659-1960), đặc biệt là 50 năm Chánh Toà (1960-2010)[5].
Xin giới thiệu cùng mọi người hai mạng lưới tin học của cha Đào Quang Toản, Toulouse, Pháp, cung cấp tài liệu về Hội Thừa Sai Hải Ngoại Paris và đặc biệt về Ḍng Mến, Thánh Giá và đấng sáng lập ḍng là Đức Cha Lambert de la Motte :· Nhật kư blog « http://fr.360.yahoo.com/dao10juin ».
·
Mạng
lưới « http://pagesperso-orange.fr/daoquangtoan».
Paris, ngày 10 tháng 10 năm 2008
Trần Văn Cảnh